اندر احوالات میرزا محمود قمی

مدتی است که در دانشگاه به همت چند تا از بچه‌های تاریخ خوان و تاریخ‌دان جلسه‌های تاریخ ایران برگزار می‌شودکه استقبال خوبی هم از آن شده است. من بیسواد تاریخ‌ندان هم دارم کلی چیز یاد می‌گیرم از این جلسه‌ها. یکی از دوستان تاریخ‌دان در لابلای مطالعاتش مطالبی درباره اولین منجم ایرانی مدرن (یا حداقل یکی از اولینها) را در کتاب «ایران و جهان از قاجاریه تا پایان عهد ناصری » نوشته دکتر عبدالحسین نوایی کشف کرده بود که دیدم آوردنش در اینجا خالی از لطف نیست.


میرزا محمود قمی پس از تحصیل در دارالفنون برای تحصیل در رشته نجوم به پاریس رفت. مدتی در رصدخانه بزرگ پاریس کار کرد و مدتی نیز در رصدخانه بروکسل دنباله مطالعات علمی را گرفت. در سال ۱۲۸۰ تقویمی به روش اروپایی ترتیب داد و برای ناصرالدین شاه فرستاد. در رصدخانه پاریس هم نظر به استعدادی که داشت مورد توجه لووریه منجم معروف فرانسه و رییس رصدخانه امپراتوری قرار گرفت و بنا بر نوشته روزنامه دولت علیه ایران «لووریه دوربین بزرگی مخصوص او مقرر کرده به اجرای علم و عمل » مشغول گردیده بود و نوشته‌اند که یکی از سیارات کوچک بین مدار مریخ و مشتری را کشف کرد و آن را «ستاره محمودی» نامید. دولت ایران هم با توجه به رشته مطالعات وی، به محض بازگشت وی را به نظامت تلگراف خانه منصوب نمود تا بین الاقران و الامثال سرافراز و مفتخر باشد. اما جناب منجم که درجه سرهنگی و عنوان خانی هم یافته بود پس از مدتی به تهمت آن که مطابق میل میرزا حسین خان سپهسالار صدر اعظم عمل می‌نماید از جانب سنی‌الجوانب قبله عالم معزول شد و اصلاً از افتخار در تلگراف‌خانه مبارکه محروم و به وزارت خارجه منتقل گردید و لقب مشیرالوزاره و سمت قنسولی در بغداد گرفت و بعد هم ژنرال کنسول طرابزون شد. مدتی هم در عدلیه خدمت نمود و در اواخر عمر به ریاست محاکمات از وزارت تجارت رسید و مشاورالملک لقب گرفت و بعد هم بیکار شد. وی به جانب درویشی و عرفان گراییده و مرید استاد غلامرضای شیشه‌گر شده بود! اما بالاخره عاقبت به خیر شد و در مجلس اول به وکالت انتخاب گردید


الان اگر ما برگردیم ایران و بگوییم نجوم خوانده‌ایم، همان نظامت تلگراف خانه را هم بهمان نمی‌دهند! اما شاید ماهم عاقبت به خیر شویم و مانند دیگر نسوان منتخب شورای نگهبان در مجلس به وکالت انتخاب شویم